Kontrbas "Rhythm Section"
Biraz uzun fakat ben okurken çok zevk aldım
Sizlere bir kontrbasçının davulcu ile nasıl çalması ve nasıl bir uyum içerisinde olması gerektiğini kendi fikirlerim doğrultusunda anlatmaya çalışacağım.
Öncelikle şunu belirtmek isterim ki; davul ve bas (rhythm section) müziğin temelini oluşturur. Sağlam bir zemin üzerinde ve sağlam malzemelerle temeli atılan bir bina nasıl daha sağlam oluyorsa, kontrbas ve davul da müziğin en temel unsurları olarak müziğin sağlam olmasını sağlarlar ve altyapısını hazırlarlar. Nedir bu altyapı? Ritim ve armoni. Hepimizin bildiği gibi ritim, ilk başta davulcudan sorulur. İyi bir davulcu ritmi çok iyi korumalıdır. Daha önceki yazılarımda bahsettiğim gibi ufak tefek hızlanmalar, caz müziğini bas alırsak çok sorun teşkil etmez. Ama ağırlaşmak asla affedilmeyecek bir durumdur. Davulcunun görevini kısaca özetlersek;
1. Çalınan müziğin hissiyatında çalmak
2. Tempoyu korumak
3. Kendi müzikal kimliği ile müziğe katkı sağlamak
Kontrbasta ise bu durumun üzerine bir de armonik unsurları ekleyebiliriz. Yani bir kontrbasçı bir yandan davul ile beraber ritmi koruyup, öte yandan müziğin armonisinin içerisinde en temel görevi üstlenir. O temel görev ise hepimizin bildiği gibi bas sesler dediğimiz akorun ya da armoninin temel sesini vermesidir. Yani hem ritmik hem de armonik görevleri vardır. Ama bunu söylerken de kontrbas her zaman akorun temel seslerini vermek zorunda diyemeyiz. Çünkü bu durum bir süre sonra çok sıkıcı ve anti müzikal olabilir. Her zaman olmamak kaydıyla, müziği bozmayacak şekilde bazı durumlarda akorun 3’lüsü ya da 5’lisini de basabiliriz. Kontrbasçının görevini kısaca özetlersek;
1. Çalınan mğziğin hissiyatında çalmak
2. Davulla birlikte tempoyu korumak
3. Armoninin temel seslerini çalmak
4. Kendi müzikal kimliği ile müziğe katkı sağlamak
Öncelikle bir kontrbasçı ve bir davulcunun uyum içerisinde olabilmesi için, benim kişisel görüşüm; bu ikilinin kişisel olarak iyi anlaşabilmesi gerekir. Her zaman inandığım şey, biz müzisyenin karakterinin müziğe yansıyor olmasıdır. O yüzden iyi bir ikilinin, iyi bir iş çıkarabilmesi için kendi hayatlarında da iyi bir şekilde anlaşabiliyor olması çok önemlidir. Daha sonra da iş çalmaya kalır. Ama burada söylemek istediğim çok önemli bir husus var ki; birbirini hiç tanımayan ama ikisi de dünyanın en iyi müzisyenlerinden olan bir davulcu ve basçıyı birlikte çaldırın, bir de birbirlerini çok iyi tanıyan, uzun süredir beraber çalan ama dünyanın en iyi basçısı ve davulcusu olmayan iki müzisyeni birlikte çaldırın, birbirlerini iyi tanıyan ve uzun süredir beraber çalan müzisyenlerin daha iyi çalmasıyla sonuçlanır. Bu sırf davulcu ve basçı için değil tüm grup için geçerlidir. Ensemble çok önemli bir kavramdır. Kendimden örnek verecek olursam Ferit Odman ve Ediz Hafızoğlu ile uzun süredir çalıyorum ve birbirimize o kadar çok alışmışız ki, hiç tahmin edilemeyecek yerlerde aynı aksanları ve senkopları yapabiliyoruz. İşte o zaman müziğe katkı sağlamış olduğumuzu da hissediyoruz tabi ki.
Bu uyumu sağlamak için sahnede çalmadan önce çalışmalar yapılabilir. Bir standart caz parçasını davul ve kontrbas beraber çalışabilirler. Parçanın melodi kısmında, parçanın hissiyatına göre kontrbasçı, kırık diye tabir ettiğimiz (4/4lük bir parçada 1. ve 3. Vuruşları çalmak) stili çalıp solo kısmına gelindiği zaman yürüyebilir(walking bass). Yani ölçünün her vuruşuna bir nota gelecek şekilde devam edebiliriz. Tekrar melodi gelince yine kırık tabir ettiğimiz stilde çalabiliriz. Burada tabi önemli olan konu aynı anda ve aynı yerde çalmaktır. Bir kontrbasçı, davul ile birlikte çalarken, eğer bebop yahut swing denen bir müzik çalıyorsa, davulun üzerinde çalmalıdır, yani ne ileride ne de geride olmalıdır. Davul ile bas birbirlerine sımsıkı kilitlenmiş şekilde çalmalıdır. Ama R&B ya da pop caz tarzı parçalarda kontrbasçı biraz geriden çalabilir. Bu tarz R&B ve pop caz tarzı müzikleri iyi bir şekilde dinlediğiniz zaman basçının çok az geriden hissederek çalmasının müziğe anlam kattığını hissedeceksiniz.
Dünyadaki en önemli caz gruplarına baktığımız zaman da senelerce birlikte çalan insanları görüyoruz. Örneğin Red Garland Trio. Bu efsanevi trio’nun uzun zamanlar birlikte çalan kontrbasçısı Paul Chambers, davulcusu ise Art Tayler. Bill Evans Trio’da ise yıllarca beraber çalmış olan rhythm section Scott Lafaro ve Paul Motion. Keith Jarret Trio’da ise yıllarca beraber çalan ve halen de çalmakta olan Gary Peacock ve Jack DeJohnette. Brad Mehldau Trio’da ise kontrbasçı Larry Grenadier ve davulcu Jeff Ballard. Bunların dışında fusion gruplarına baktığımız zaman da uzun süredir birlikte çalan müzisyenlerden oluşan grupların ne denli kalıcı ve iyi müzikler yaptığını görebiliyoruz. Steps Ahead, Yellow Jackets, Caribbean Jazz Project gibi gruplarda aynı davulcu ve basçının uzun yıllar beraber çalması, çalının müziğinin kalitesinin aynı oranda korunmasını sağlayan en önemli etkenlerden biridir.
Yazımın başında da belirttiğim gibi davul ve bas müziğin temelini oluşturur. Bu temel ne kadar sağlam olursa müzik de bir o kadar etkileyici olacaktır. Bu temelin sağlam olabilmesi için birbiri ile uyumlu, aynı kafada, aynı havayı soluyan ve müzikal olarak aynı duyguları paylaşan bir rhythm section gerekmektedir. Örneğin müzikal olarak ters gelen bir şeyi, müzisyenler birbirlerine usulü ve kaidesince söyleyebilmelidir. Uyum içerisinde olmak ve iyi bir ikili olabilmek için anlayış göstermek ve sabırlı olmak da gerekmektedir.
Kağan Yıldız.
